دوران نوجوانی با بروز بحران های متفاوتی در زندگی افراد همراه است، بحران هویت در دوره نوجوانی یکی از مهمترین این بحران ها است و بسیاری از مشکلات به چگونگی گذر نوجوان از این بحران برمی گردد؛ اگر ابعاد گوناگون این دوران حساس را به دقت مورد بررسی قرار دهیم و نوجوان و والدین این توانایی را داشته باشند که با آگاهی کامل با این مسائل و بحران ها روبرو شوند می توان امیدوار بود که نوجوان به سهولت این بحران ها را پشت سر بگذارد و در برابر آسیب های اجتماعی که در آینده او را تهدید می کند، مصونیت داشته باشد.
در این میان از نقش خانواده در هویت یابی افراد در دوران نوجوانی نباید غافل شد، با توجه به اهمیت بحران هویت، در این مقاله این موضوع را مورد بررسی قرار دادیم، امیدواریم بتوانیم گام موثری را در راستای بهبود سطح آگاهی والدین برداریم.
تعریف بحران هویت
شکل گیری هویت در دوره موجوانی صورت می گیرد و بحران هویت زمانی اتفاق می افتد که نوجوان در یافتن هویت خود دچار سردرگمی، تردید و حتی ناامیدی و افسردگی می شود، این بحران می تواند ناشی از تجربه های منفی نوجوان در دوران کودکی باشد یا شرایط نامساعد فعلی نوجوان؛ در هنگام بروز این بحران، نوجوان دچار تضاد و کشمکش های ضد و نقیض زیادی می شود.
به عنوان مثال از نظر مالی به والدین خود وابسته است و در عین حال تمایل دارد که مستقل عمل کند و یا حتی با آنها مخالفت کند یا اینکه به پدر و مادر خود علاقه دارد اما از سوی دیگر به خاطر امر و نهی کردن های مکرر، از آن ها متنفر است، این تضادهای درونی منجر به رفتارهای ضد و نقیض در فرد می شود و نوجوان را دچار آسیب های روانی مانند استرس و اضطراب شدید و یا حتی افسردگی می شود.
عوارض بحران هویت در دوره نوجوانی
نوجوان در گذران زمان دچار سردرگمی می شود.
در مورد این موضوع دو حالت کاملا متفاوت بروز می کند، دسته ای از نوجوانان وقت خود را به بطالت می گذرانند و دسته ای دیگر تصور می کنند که زمان به سرعت در حال سپری شدن است و هیچ گاه مجال و فرصتی برای انجام کارهایشان ندارند.
نوجوان دچار افسردگی می شود.
افسردگی ناشی از بحران هویت، به دو صورت بروز می کند، گونه اول نوجوان احساس تهی بودن و پوچی می کند و گویی که دوران کودکی را پشت سر گذاشته است بدون اینکه یک بزرگسال رشد یافته جای او را گرفته باشد، این افسردگی گذارا است و برای فرد مشکل خاصی را ایجاد نمی کند.
گونه دوم افسردگی ریشه در تلاش های ناموفق نوجوان به طور مکرر و در مدت زمان طولانی دارد، نوجوان تلاش های زیادی برای کسب موفقیت انجام داده است اما این تلاش ها به نتیجه مطلوب ختم نشده اند، این نوع از افسردگی به سختی درمان می شود و نوجوان رابطه خود را با والدین، دوستان و کسانی که دوستشان دارد را از دست می دهد.
نوجوان از خودبیگانگی را تجربه می کند.
این بیگانگی به معنای انکار و رد کردن ارزش های اجتماعی و دوری کردن و جدایی از اطرافیان است که این حالت از بدبینی های معمول دوران نوجوانی فراتر می رود.
نوجوان به مصرف مواد مخدر روی می آورد.
نوجوان در واکنش به تعارض های دورنی، احساس ناامنی و حقارت، آشفتگی های ذهنی، تعارض با والدین و حتی مشکلات زندگی روزمره خود ممکن است به مصرف مواد مخدر روی بیاورد و بحران هویت یابی نوجوان، به این مساله دامن می زند.
نوجوان دچار واکنش های اضطرابی شدید می شود.
نوجوان دچار اضطراب شدید می شود که عوارض زیادی را در پی دارد به عنوان مثال نوجوان به طور ناگهانی دچار احساس ترس می شود گویی قرار است حادثه بدی پیش بیاید و فرد دچار علائمی مانند تهوع، سردرد، سرگیجه می شود، احساس ناآرامی و بی قراری می کند و دچار اختلال در خواب می شود.
نوجوان برای خودکشی اقدام می کند.
نوجوان زمانی به خودکشی اقدام می کند که مردن از زندگی کردن برایش ساده تر به نظر برسد، احساس تنهایی، فقدان حمایت درست از سوی والدین و اطرافیان، عدم آمادگی برای مواجهه با مشکلات، عدم توانایی در کنترل فشارهای وارده، ناتوانی در کنترل احساسات منفی و ناامید کننده از مهمترین عواملی هستند که نوجوان به خودکشی اقدام کند و یا فکر آن را در ذهن داشته باشد.
نکته حائز اهمیتی که وجود دارد این است که درصد قابل توجهی از نوجوانانی که به مراکز درمانی مراجعه می کنند کسانی هستند که دست به خودکشی زده اند یا حداقل به آن فکر کرده اند و معمولا در محدوده سنی ۱۵ تا ۲۵ سال هستند؛ والدین بایستی با هوشیاری شرایط فرزند نوجوان خود را زیرنظر داشته باشند و در صورت مشاهده علائمی که نشان می داد که نوجوان افکار آسیب زدن به خود را در ذهن دارد در اسرع وقت این موضوع را با متخصصین روانشناسی نوجوان در میان بگذارند و راهنمایی های لازم را دریافت کنند.
بحران هویت نوجوان و نقش والدین
- والدین بایستی با نوجوان با ملایمت و منطقی صحبت کنند.
- والدین باید نوجوان را با الگوهای رفتاری مناسب آشنا کنند.
- نباید با بهانه صحبت کردن با نوجوان سعی کنند نظرات خود را به نوجوان تحمیل کنند.
- والدین نباید نسبت به عواطف و احساسات نوجوان بی تفاوت باشند.
- والدین باید نهایت تلاش خود را برای پرکردن اوقات فراغت نوجوان به کار بگیرند.
- والدین بایستی به تفاوت های فردی میان نوجوانان دقت کنند و بدانند که ویژگی دختران و پسران نوجوان با هم بسیار متفاوت است.
- والدین باید این نکته را مدنظر قرار دهند که مشاجرات خانوادگی تاثیر منفی بر رفتار نوجوان دارد.
- والدین باید سعی کنند تجارب موفق نوجوان و تحمل او در برابر ناکامی ها را افزایش دهند.
